Koeien

inleiding

Ik voor het dier ‘de koe’ gekozen, omdat koeien mijn lievelingsdieren zijn. Ik ben ook erg geïnteresseerd in koeien. Ik heb niet een bepaald ras gekozen, omdat er veel verschillende rassen zijn en ik eigenlijk niet kon kiezen. Hoewel mijn werkstuk over koeien gaat spreek ik vaak over runderen, want dan heb ik koeien, stieren en kalfjes ineen. Mijn hoofdvraag is ‘Hoe ga je om met koeien’. Ik heb deze drie deelvragen: ‘Wat is het natuurlijk gedrag van de koe’, ‘Hoe verzorg je een koe’ en ‘Wat is het gedrag van de koe’. Je kunt runderachtigen opdelen in drie groepen: de runderen, de buffels en de bizons. Ik ga alleen over de runderen verder uitweiden.

Het natuurlijk gedrag van koeien

Ik begin met een beetje geschiedenis. De runderen stammen af van het oerrund (Bos primigenius). Het oerrund komt oorspronkelijk uit grote delen van Azië, Europa en Noord-Amerika. Ze leefden voornamelijk in kleine groepen. De oerrunderen konden in bosachtig gebied, op grasvlaktes en langs rivieroevers prima overleven. Ze kwamen ook veel voor op steppes en savannes. Omdat het oerrund over grote gebieden verspreidt was, ontstonden er grote uiterlijke verschillen. Bij de runderen nu is dat ook nog goed te merken. Het oerrund was dus de voorloper van de runderen, maar hij stamde af van een dier van 25 miljoen jaar geleden. Van dat dier stammen de Leptobos, de Bos sivalensis, de Proamphilos, de Homioceros, het oerrund en de Kaapse buffel af. Al die soorten bestaan niet meer, op de Kaapse buffel na. 

Runderen worden onder de herkauwers gerekend, maar daar kom ik in het hoofdstuk de spijsvertering nog op terug. De kalfjes leren erg veel van hun moeder, zoals lopen, waar het beste eten is en waar ze wel en niet moeten komen. Omdat nu vaak de kalfjes na hun geboorte bij hun moeder weg worden gehaald moeten ze alles van de mensen leren, ook gekloonde kalfjes hebben daar last van. Runderen hebben horens, nu worden de horens na twee of zes weken na de geboorte weggehaald.

Vroeger liepen bijna allen koeien buiten, nu is dat wel veranderd, het is bijna zeldzaam geworden dat koeien buiten lopen. Veel mensen vinden dat jammer ze vinden het beeld van een loslopende koe veel leuker dan een koe op stal. En zeg nou zelf… zou buiten lopen voor een koe niet veel prettiger zijn?

Dit is een koe die onthoornd wordt.

Verzorging van de koe

Een koe moet goed verzorgd worden. Het beste is dat je ze buiten laat lopen en grazen, dan hebben ze ook minder kans om verschrikkelijk ziek te worden. Als je ze buiten laat lopen, doe dit dan niet in de winter en andere erg koude maanden. 

Koeien kunnen erg ziek worden, twee voorbeelden zijn BSE en MKZ. 
Eerst BSE: BSE is een afkorting van mad cow disease of bovine spongioforme encephalophatie. BSE wordt veroorzaakt door verkeerd gevouwen eiwitten (prionen) en heeft een besmettingstijd van ongeveer vijf jaar. De afwijkende prionen zijn bijna onverwoestbaar en ze dwingen de in het hersenweefsel aanwezige goed gevouwen eiwitten zich verkeerd te vouwen, waardoor er gaten in het weefsel ontstaan. De zieke dieren gaan zwalkend lopen en ze worden uiteindelijk gek. De ziekte lijkt erg op scrapie een hersenziekte bij schapen, en is waarschijnlijk overgebracht op runderen, doordat kadaverresten van schapen (resten van een dood lichaam) in het veevoer zit verwerkt, dus ook de hersenen. Aan BSE valt bijna niets te doen.

MKZ : MKZ is een afkorting van mond- en klauwzeer. MKZ is een zeer besmettelijke ziekte, die in vrijwel elk land van de wereld heerst. De besmette dieren krijgen blaren in de mond, tussen de klauwen en op de tepels. De ziekte is zeer pijnlijk maar in de meeste gevallen niet dodelijk. Er is een vaccin tegen mond- en klauwzeer, maar in Europa is er een non-vaccinatie beleid dat betekend dat gevaccineerd vlees niet verkocht mag worden.

Een aantal koeien tijdens de BSE crisis

Het gedrag van de koe

Ik heb het gedrag van een koe die samen met andere koeien al buiten was.

Het schema van de koe:

De handeling Inwendige prikkel Uitwendige prikkel
Eten Honger Het gras
Wegrennen voor andere koe Angst De andere koe
Schudden met hoofd Last van vlieg De vlieg
Wegspringen Pijn Schrikdraad
Liggen Luiheid De schaduw

De spijsvertering van een koe

Dat koeien herkauwers zijn kon u eerder lezen in dit werkstuk, maar wat zijn herkauwers nou eigenlijk. Een koe heeft alleen in de onderkaak snijtanden. Bij het grazen wordt het gras met de tong strak getrokken en door de snijtanden afgesneden. Het gras komt dan eerst in de slokdarm terecht en daarna in de pens. In de pens wordt het gras voor de eerste maal verteerd en later komt het weer in de mond als herkauwbrokken. Het voor geweekte gras wordt weer vermalen en komt nog een keer in de pens terecht. De pens bevat penssap waarin bacteriën en wimperdiertjes zich bevinden. Daarmee kunnen herkauwers de moeilijk afbreekbare celwanden van gras verteren. Daarna gaat alles naar de tweede maag van de koe: de boekmaag. In de boekmaag wordt het vloeibare van het vaste deel gescheiden. Daarna gaat alles naar de ‘echte’ maag oftewel de lebmaag. 

Een rund heeft vier magen: 
3 de netmaag
3 de pens 
3 de boekmaag 
3 en de lebmaag.

Koeien hebben graasperioden van ongeveer een uur die afgewisseld worden door rust- en herkauwperioden. Ze herkauwen het liefst liggend, behalve wanneer het regent.


Nawoord en bronvermelding

Ik heb veel geleerd van het werkstuk maken, veel meer dan dat ik over koeien wist. Ik heb ook plezier gehad in het bestuderen van de koe en in het werkstuk maken. Ik vond het erg moeilijk om alles goed te verwoorden en alles goed op te schrijven. Volgende keer zou ik proberen nog meer informatie te zoeken en van verschillende bronnen.