haaien

Inhoudsopgave

Voorwoord
1. De geschiedenis van de haai
2. Hoe zit een haai in elkaar?
3. Paren
4. Wat eten ze?
5. Mensen en haaien
Nawoord

1. De geschiedenis van de haai

De eerste haaien verschenen 400 miljoen jaar geleden. Dat is 200 miljoen jaar voor de Dinosaurussen. In dat jaar bestonden er nog geen reptielen, vogels en zoogdieren. Er zijn heel veel fossielen van haaien teruggevonden. Die hebben ze gevonden door dat er in die tijd nog veel meer zee was als nu. Waar nu mensen wonen, dat was vroeger een zee waar haaien hebben geleefd. Die fossielen zaten meestal in stenen die daar zijn vastgegroeid en als afbeeldingen zijn gevonden. Er zijn ook botten teruggevonden veel haaien hebben kraakbeen dat zit ook in je oor. Dit kraakbeen hebben ze niet meer terug gevonden want die zijn heel snel verrot. De botten die ze hebben teruggevonden zijn die botten die je ook in je lijf hebt zitten. De grootste kaak met haaientanden die ooit gevonden is, is die van de witte haai (57 cm breed). De oudste afbeelding van een haai die gevonden is, is 360 miljoen jaar oud. Die haai heet de Cladoslache en is bijna 2 meter lang (deze haai is al uitgestorven). Een paar haaien die 200 miljoen jaar geleden hebben geleefd en nu nog steeds leven zijn: de kathaai en de koehaai.

Dit zijn haaien die vroeger hebben geleefd ze zijn allemaal uitgestorven.

2. Hoe zit een haai in elkaar?

Haaien zijn vissen net als alle andere vissen zoals de snoek en haring, zij hebben ook kieuwen en vinnen. Er is een groot verschil. Haaien hebben botten, geen botten zoals in je arm of been maar kraakbeen dat in je oor of neus zit. Kraakbeen is soepel maar ook stevig en hard.

De meeste haaien kunnen niet ademen als ze niet zwemmen. Dit komt omdat ze kieuwplaten hebben. Dit zijn kieuwen die alleen zuurstof uit het water kunnen halen als het water er langs stroomt. Dus als de haai zwemt, dan pas kan de haai zuurstof uit het water halen. Haaien moeten ook in beweging blijven, anders kunnen ze niet recht blijven zwemmen. Vergelijk het maar met je fiets als je stilstaat dat is net zo als de haai.

Als je een haai zou aaien zou het net voelen of je een stukje schuurpapier voelt. Dat komt omdat er huidtandjes op zitten. Dus ze hebben geen schubben net als alle andere vissen. Die zorgen ervoor dat het water er gemakkelijk langs kan stromen en heel weinig energie hoeven te gebruiken. Dus als ze een prooi willen pakken kunnen ze heel snel zijn. Wedstrijdzwemmers hebben ook zo’n pak aan. De snelste haai is de makohaai die haalt wel 90 kilometer per uur. Er vallen heel veel dingen van de haai af, bijv. huidtandjes (20 duizend in een jaar) die groeien dan gelijk weer aan net als de tanden. 

Haaien hebben een stuk of 5 rijen tanden die zijn heel handig bij het verscheuren van een prooi. Met een tand doet een haai een paar weken, in zijn leven verliest een haai ongeveer 30 duizend tanden. Haaientanden zijn vlijmscherp, je hebt drie soorten. Al die soorten tanden hebben een ding gemeen ze zijn driehoekig. Ik noem nu de drie verschillende tanden op er zijn gladde bijvoorbeeld bij de hamerhaai. Er zijn tanden die op de tanden kleinere tandjes hebben bijvoorbeeld bij de tijgerhaai die tanden zijn net zagen. De laatste soort tanden zijn tanden met kartels die vindt je bij de witte haai. Vroeger gebruikten de bewoners van de eilanden in de stille oceaan haaien tanden om zich te scheren. In Amerika brengt het gebit van de witte haai en de reuzenhaai heel veel geld op in souvenirwinkel worden ze voor 15 duizend euro verkocht. 

Haaien sturen omhoog en omlaag met de buikvinnen. Ze remmen met de buik-en borstvinnen die gebruiken ze ook als ze onverwachts een kant opzwemmen. Je kent een haai aan een driehoekige vin die boven het water uitsteekt die zorgt ervoor dat ze niet omkieperen. 

Er zijn 350 verschillenden soorten haaien. De grootste is de walvishaai die wordt 18 meter lang. De kleinste is de dwerghaai die worden niet langer dan 25 centimeter. De meeste haaien worden niet langer dan 4 meter. De ene haai leeft in een heel warm gebied bijv. de walvishaai en de hamerhaai. In de Noordzee leven 12 soorten haaien bijv. de hondshaai en de kathaai. Er zijn ook haaien die leven in poolgebied bijv. de Portugeeshaai en de Groenlandse haai. De meeste haaien leven in zout water er zijn ook haaien die leven in zoet water bijv. Zambazihaai die leeft in de Zambezirivier in Afrika.

3. Paren

Bij het paren bijten mannetjes in de huid van de vrouwtjes daarom hebben vrouwtjes een hele dikke huid. Toch gebeurt het dat het vrouwtje na de paring flink gewond is. Haaien paren op de bodem van zee. Bij hele kleine soorten kronkelt het mannetje om het vrouwtje heen, bij grotere soorten zitten de twee haaien met hun buik tegen elkaar aan. Uit de buikvin van het mannetje komen zeg maar twee stengels er uit ze heten claspers een daarvan dient als piemel. Daaruit komt het zaad in het vrouwtje. De meeste haaien worden levend geboren en niet uit een ei. De blauwe haai is bijna 1 jaar in verwachting en krijgt ongeveer 80 jongen, die bij de geboorte 40 centimeter lang zijn. Er zijn wel haaien die eieren leggen. Deze eieren hebben een soort schil, die net zo sterk zijn als mensen nagels. Bij de hondshaai zit aan het eitje 4 draadjes. De hondshaai legt de eitjes bij waterplanten neer en het eitje groeit vast aan de waterplant. Je kunt door het ei heen kijken en dan zie je de jonge haai bewegen in het ei. De eitjes van de hondshaai komen na een halfjaar uit. De haaien in diepe zeeën kunnen hun eitjes niet vastmaken aan waterplanten en daarom zitten ze in de buik van het vrouwtje. Het ei komt uit in de buik. De haaitjes groeien verder in de baarmoeder. De haaitjes zitten vast in de baarmoeder aan een dooierzak die eten ze langzaam op. Zo’n haai is 22 maanden zwanger. Er worden ongeveer 10 jonkies geboren. Bij de zandhaai vechten de haaitjes in de baarmoeder, de sterkste overleven en worden geboren.

4. Wat eten ze?

Haaien hebben niet veel voedsel nodig omdat ze koudbloedig zijn, ze hoeven dus niet hun lichaam warm te houden. Haaien eten om de 5 dagen, als ze jong zijn eten ze meer ze moeten dan nog groeien. Makohaai is de snelste zwemmer daar is veel energie voor nodig daarom eet hij het meest. Haaien eten bijna alles wat leeft: tonijn, inktvissen, krabben en slakken. Er is nog veel meer wat ze eten. Grotere haaien eten ook grotere dieren bijv. zeehonden en dolfijnen. Haaien zijn prima opruimers ze eten ook zieke, zwakke en dode dieren op. De supergrote walvishaai eet alleen hele kleine dingen bijv. plankton. Hij eet het plankton door met zijn mond open te zwemmen. Uit het water wordt door een soort zeef (de “kieuwzeef”) al het plankton uit het water gehaald en het water en ander viezigheid gaat er weer uit. Haaien hebben vaak gezelschap van andere vissen die de overgebleven restjes opeten. Remora’s eten visluizen op die op de huid leven van de haai. Haaien die in ondiep water leven kunnen hun prooi gemakkelijk zien. Als ze een prooi aanvallen gaat er een knipvlies over het oog heen als bescherming, een knipvlies is een soort ooglid. In de diepte van de zee is het donker (de haai kan niet zijn prooi zien.) Ze pakken de prooi met hun zintuigen: de oren en de neus. Ze kunnen ook horen welke kant de vis opzwemt door een soort gaatjes op hun lichaam, dat heet “zijlijnorgaan” die open van de kop tot de staartvin. Haaien kunnen met hun neus bloed op honderden meters ruiken. Als ze bloed ruiken zwemmen ze er pijlsnel naartoe. Haaien kunnen ook op een andere manier een prooi vangen namelijk als een vis ademt of beweegt springen er een soort elektrische stroompjes van de vis af. De elektrische stroompjes die vangt de haai op en zo voelen ze waar de vissen zwemmen.

5. Mensen en haaien

Veel mensen denken dat haaien verschrikkelijk zijn en als ze zin hebben een mens op peuzelen maar dat is niet zo, meestal is het een vergissing dan denken ze dat het een prooi is bijv. een zeehond. 

Er worden veel geheimzinnige verhalen verteld over de haai. Ik noem er een paar op. De Solomon bewoners (eilanden in de Stille Oceaan) denken dat de geesten van dode mensen in de haai verder leven, zij zeggen ook dat een haai ooit 2 mensen uit de zee heeft gered. De indianen geloven dat er een vrouw door een haai is meegesleurd en zelf in een haai veranderde. De Aboriginals zeggen dat een haai een man op de rotsen aanviel en dat er nu nog een rode plek ligt. In Australië is een haai gevangen genomen voor in een aquarium. Na een week spuugde hij een arm uit, die was van James Smith die vermoord was en in de zee was gegooid. Dit waren alle sterke verhalen die ik ken.

Er sterven per jaar ongeveer 80 miljoen haaien, daarom is de kans heel groot dat ze uitsterven. Dat komt ook omdat haaien zo weinig jonkies krijgen. Er raken meer als miljoenen haaien verstrikt in kilometers lange tonijnvisnetten. Dat raakt een haai vast en hij kan zich niet meer bewegen. Dan krijgt hij geen adem meer. Er zijn ook sportvissers die als hobby haaien vangen. In Azië worden haaienvinnen eraf gesneden en de haaien worden weer in zee gesmeten en gaan als nog dood omdat ze niet kunnen leven zonder vinnen. Van die vinnen wordt haaienvinnen soep gemaakt. Van haaienhuid maken ze schoenen en tasjes het lijkt erg op krokodillenleer. Haaien worden ook gevangen voor de olie, in een volwassen reuzenhaai zit in zijn lever ongeveer 900 liter olie. In olie zit veel vitamine A. Ze maakten er vroeger levertraan van. Er wordt van de olie ook zalfjes gemaakt. Sommige mensen denken dat het helpt tegen kanker.

Er zijn ook filmen van haaien gemaakt, zoals Jaws. In deze film zwemmen mensen rustig in zee, alles is normaal en rustig, dan komt opeens een witte haai opduiken en schrokt een mens naar binnen. Dit komt normaal niet voor.